Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych – na czym polega i czym jest?

W wyniku przyjęcia ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych ruszył Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych, zapewniający szybką ścieżkę rekompensaty dla osób, u których wystąpiły działania niepożądane po szczepieniach. Powołanie Funduszu było oczekiwanym krokiem, który w szybki i nieskomplikowany sposób pozwoli na wypłatę odszkodowania.

Kiedy i jakie szczepienia?

Zgodnie z uchwalonymi przepisami, wnioski do Rzecznika Praw Pacjenta o przyznanie świadczenia kompensacyjnego można składać od 12 lutego 2022 roku. Wnioski złożone przed tą datą nie będą mogły zostać rozpatrzone. W pierwszym roku swojego działania Fundusz obejmie wyłącznie szczepienia przeciwko COVID-19, wykonane począwszy od rozpoczęcia akcji szczepień w grudniu 2020 roku (czyli ustawa będzie działała wstecz, co oznacza, że obejmuje szczepienia przeciw COVID-19 wykonane począwszy od rozpoczęcia akcji szczepień w grudniu 2020 roku).

Co istotne ustawa obejmuje także pozostałe szczepienia ochronne, ale przeprowadzone dopiero od 1 stycznia 2023 r. – docelowo świadczeniem będą objęte niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) po rutynowych obowiązkowych szczepieniach przede wszystkim dzieci i młodzieży do 19. roku życia, ale też szczepieniach, które są przeprowadzane w sytuacji epidemii, organizowane przez organy państwa i finansowane ze środków budżetu państwa (jak np. szczepienia przeciw odrze, czy meningokokom), które mogą być potencjalnie wprowadzane w stanie epidemii w przepisach wydanych na podstawie art. 46  ust. 4 pkt 7 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Świadczenie kompensacyjne nie obejmie przypadków działań niepożądanych, które wystąpiły po szczepieniu w ramach szczepień zalecanych. 

Jakie kryteria przyznawania?

Zgodnie z ustawą świadczenie kompensacyjne będzie przysługiwało, gdy w wyniku szczepienia pojawią się działania niepożądane wymienione w charakterystyce produktu leczniczego, które spowodowały konieczność hospitalizacji przez co najmniej 14 dni, albo wystąpi wstrząs anafilaktyczny, powodujący konieczność obserwacji na szpitalnym oddziale ratunkowym, izbie przyjęć lub hospitalizację. Kryterium to nie będzie obowiązywać jedynie w razie wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, który choć jest stanem szybko pod wpływem leczenia ustępującym, stanowi poważne działanie niepożądane. Z raportów o NOP wynika, że do 31 stycznia 2022 zarejestrowano 17 989 NOP na 51 mln szczepień przeciwko Covid-19, czyli 0,05 proc. Z tego kilkaset osób było hospitalizowanych, ale nie wiadomo jak długo, 2245 miało poważne i ciężkie NOP. Ponadto, jak już wspomniałem, świadczeniem kompensacyjnym zostaną objęte działania niepożądane, które wystąpiły w wyniku szczepień wykonanych przeciwko COVID-19, przeprowadzonych po 26 grudnia 2020 r.,

Jaka wysokość świadczenia?

Maksymalna wysokość rekompensaty w ramach Funduszu Kompensacyjnego wynosi 100 tys. zł.  Jej ostateczna wysokość będzie uzależniona od liczby dni hospitalizacji, ale też natężenia objawów. I tak świadczenie wyniesie:

• 3000 zł w przypadku obserwacji na szpitalnym oddziale ratunkowym lub izbie przyjęć w związku z wystąpieniem wstrząsu anafilaktycznego;
• 10 000 zł w przypadku hospitalizacji w związku z wystąpieniem wstrząsu anafilaktycznego trwającej krócej niż 14 dni;
• od 10 000 zł do 20 000 zł w przypadku hospitalizacji trwającej od 14 dni do 30 dni;
• od 21 000 zł do 35 000 zł w przypadku hospitalizacji trwającej od 31 dni do 50 dni;
• od 36 000 zł do 50 000 zł hospitalizacji trwającej od 51 dni do 70 dni;
• od 51 000 zł do 65 000 zł hospitalizacji trwającej od 71 dni do 90 dni;
• od 66 000 zł do 89 000 zł hospitalizacji trwającej od 91 dni do 120 dni.

W powyższych przypadkach świadczenie będzie wypłacane proporcjonalnie do okresu hospitalizacji. Za hospitalizację trwającą powyżej 120 dni będzie przysługiwać 100 000 zł.

Z tym, że świadczenie kompensacyjne jest dodatkowo podwyższane w przypadku:

• zabiegu operacyjnego w znieczuleniu ogólnym – o 15 000 zł;
• innego zabiegu operacyjnego albo metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko – o 5000 zł;
• hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii lub intensywnej opieki medycznej trwającej co najmniej 7 dni – o 10 000 zł;
• hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii lub intensywnej opieki medycznej trwającej dłużej niż 30 dni – o 20 000 zł.

Zgodnie z ustawą łączna suma świadczenia kompensacyjnego nie może być jednak wyższa niż 100 000 zł.

Kto je będzie przyznawał?

Świadczenie będzie przyznawane decyzją administracyjną Rzecznika Praw Pacjenta, po uzyskaniu opinii Zespołu ds. Świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych, którego przewodniczącym jest prof. Tomasz Hryniewiecki – konsultant krajowy w dziedzinie Kardiologii, Przewodniczący Krajowej Rady ds. Kardiologii oraz Pełnomocnik Ministra Zdrowia ds. Narodowego Programu Chorób Układu Krążenia. W skład zespołu weszło sześciu doświadczonych lekarzy specjalistów wyróżniających się wiedzą w zakresie szczepień ochronnych. Termin na rozpatrzenie wniosku wyniesie dwa miesiące, co zapewni szybkie ustalenie i szybką wypłatę świadczenia w ramach Funduszu Kompensacyjnego.

Rzecznik Praw Pacjenta prowadzi postępowania, gromadząc dokumentację niezbędną do rozpatrzenia wniosków. Sprawy opiniuje ww. działający przy Rzeczniku Zespół ds. Świadczeń, którego zadaniem jest stwierdzenie czy pacjent doznał działania niepożądanego, które zostało wymienione w charakterystyce danej szczepionki, co jest jednym z warunków przyznania świadczenia.

W przypadku gdy złożony wniosek będzie niekompletny lub nienależycie opłacony Rzecznik Praw Pacjenta będzie wzywać wnioskodawcę do jego uzupełnienia w terminie 30 dni od dnia doręczenia ze wskazaniem stwierdzonych w nim braków. Również w razie braku podstawy do oceny merytorycznej wniosku Rzecznik będzie mógł wydać decyzję bez udziału Zespołu. Na decyzję wydaną przez Rzecznika będzie przysługiwać skarga do sądu administracyjnego.

Jaka opłata?

Złożenie wniosku o przyznanie świadczenia kompensacyjnego podlega opłacie w wysokości 200 zł. Jeśli wraz z wnioskiem nie przedstawimy potwierdzenia dokonania opłaty, Rzecznik wezwie nas do uzupełnienia tego braku w terminie 30 dni. Nieopłacenie wniosku w tym terminie spowoduje, że wniosek nie zostanie rozpatrzony. Opłata od wniosku podlega zwrotowi w przypadku przyznania świadczenia kompensacyjnego. Jeśli Rzecznik pozostawi wniosek bez rozpoznania lub odmówi wszczęcia postępowania, zwróci również opłatę. Natomiast w razie wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia, opłata nie zostanie zwrócona. Jeśli wnioskodawca wskazuje na swoją trudną sytuację materialną i przedstawia dokumenty, które to potwierdzają, jest przez Rzecznika zwalniany z opłaty od wniosku.

Charakterystyka wniosków

Od 12 lutego 2022 r. do Rzecznika Praw Pacjenta wpłynęło niemal 700 wniosków o świadczenia z Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. Prawie 20 proc. złożonych wniosków związanych było z wystąpieniem reakcji anafilaktycznych bezpośrednio po podaniu szczepionki. Pozostałe wnioski dotyczyły pacjentów, u których rozpoznano np. zaburzenia układu nerwowego czy zaburzenia naczyniowe, serca i krwi.

Tak duże zainteresowanie ze strony pacjentów, mimo krótkiego czasu od wejścia w życie nowej regulacji, dowodzi, że stworzenie funduszu było rozwiązaniem oczekiwanym i potrzebnym. Tryb administracyjny jest najlepszym rozwiązaniem, jeśli chodzi o zapewnienie wsparcia finansowego pacjentom, którzy doznali szkody w związku ze szczepieniem.

Najwięcej wniosków napłynęło z województwa mazowieckiego, pomorskiego i małopolskiego, najmniej – z podlaskiego. O świadczenia z Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych ubiegają się najczęściej osoby w grupie wiekowej 61-70 lat, a najmniej wniosków dotyczy dzieci.

Wszystkie przeanalizowane dotąd przez Rzecznika wnioski dotyczą szczepień przeciw COVID-19, co odpowiada obecnemu zakresowi działania Funduszu (przypomnijmy od 01 stycznia 2023 roku obejmie on również szczepienia obowiązkowe). Spośród złożonych wniosków 61,9 proc. dotyczy szczepionki Comirnaty (Pfizer-BioNTech), Vaxzevria (Astra Zeneca) – 25,4 proc, Spikevax (Moderna) – 7 proc., a Janssen (Johnson & Johnson) – 5,7 proc.

Składając wniosek zwróćmy uwagę

• jeśli wysyłamy wniosek w formie papierowej, pamiętajmy by go własnoręcznie podpisać
• jeśli wysyłamy wniosek w formie elektronicznej, musi on zostać podpisany podpisem elektronicznym (nie może to więc być skan wniosku podpisanego ręcznie)
• do wniosku należy również załączyć zaświadczenie o wykonaniu szczepienia (np. pobrane w IKP lub wydrukowane w punkcie szczepień).
• należy również dołączyć kopie dokumentacji medycznej

Pamiętajmy również, że jeśli szczepienie przeciw COVID-19 i związany z nim pobyt w szpitalu miały miejsce przed 27 stycznia 2022 roku, czyli przed wejściem w życie ustawy, termin złożenia wniosku o przyznanie świadczenia upływa z końcem bieżącego, 2022 roku. 

Jest pierwsze odszkodowanie

Tymczasem już przyznano pierwsze odszkodowanie za niepożądany odczyn poszczepienny. Rzecznik Praw Pacjenta wydał decyzję, dotyczącą pacjenta z województwa mazowieckiego, u którego zdiagnozowano zespół Guillain-Barré. To bardzo rzadko występujące zaburzenie nerwów obwodowych, prowadzące do osłabienia lub porażenia mięśni, uwzględnione w charakterystyce szczepionek Vaccine Janssen oraz Vaxzevria. Opinia medyczna Zespołu do spraw Świadczeń działającego przy Rzeczniku potwierdziła, że 64-dniowy pobyt pacjenta w szpitalu wynikał z działania niepożądanego szczepionki. Decyzją Rzecznika pacjent otrzyma więc 45 tys. zł w ramach Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych.

Jakub Gołąb – Dyrektor Departamentu Dialogu Społecznego i Komunikacji Rzecznika Praw Pacjenta

Projekt „Sieć dla zdrowia” jest realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.