1. Jakie wyzwania stawia przed szpitalami Ustawa o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta?
Ustawa, która została uchwalona 16 czerwca 2023 r. wprowadziła ważne zmiany dla polityki zdrowotnej w obszarze jakości. Istotna część regulacji dotyczy nowych obowiązków podmiotów prowadzących działalność leczniczą. Wśród najważniejszych zmian znalazł się m.in. wymóg obligatoryjnej autoryzacji jako warunku finansowania z Narodowego Funduszu Zdrowia. Aby ją uzyskać konieczne jest spełnienie warunków realizacji świadczeń zdrowotnych oraz prowadzenie wewnętrznego systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem. Warto przypomnieć, że podmioty wykonujące działalność leczniczą, które mają umowę o udzielanie świadczeń ze środków publicznych są zobowiązane do utworzenia takiego systemu do 30 czerwca 2024 r. W pracach nad projektem ustawy o jakości w opiece zdrowotnej proponowaliśmy, by w skład powoływanej na 6-letnią kadencję Rady Akredytacyjnej, której kompetencją jest opracowywanie standardów akredytacyjnych, wchodzili przedstawiciele wszystkich samorządów zawodów medycznych. W rządowym projekcie ustawy było to „trzech przedstawicieli wykonujących zawody medyczne spośród kandydatów zgłoszonych przez samorządy zawodowe zawodów medycznych”. W głosowaniu na posiedzeniu komisji (15 posłów za, 15 posłów przeciw) nasza poprawka niestety nie zyskała akceptacji.
2. W jaki sposób wskaźniki jakości w opiece zdrowotnej mogą przyczynić się do podniesienia standardów opieki nad pacjentami oraz efektywności systemu zdrowotnego?
Należy podkreślić, że ustawa wprowadziła wskaźniki jakości w trzech obszarach tj. klinicznym, konsumenckim oraz zarządczym, a za opracowanie i przedstawianie rekomendacji w zakresie wdrożenia wskaźników jakości opieki zdrowotnej odpowiedzialny jest powołany 4 września 2023 r. przez ministra zdrowia zespół. Wskaźniki umożliwią pewną parametryzację i pomiar poszczególnych czynników, które będą uznane za istotne dla standardów opieki nad pacjentami oraz efektywności systemu zdrowotnego. Dzięki temu możliwe będzie nie tylko monitorowanie, ale także porównywanie i ocena efektywności finansowanych świadczeń opieki zdrowotnej zarówno w zakresie efektów leczniczych, opinii pacjentów o organizacji procesu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, ale także efektywnego wykorzystania zasobów i wdrażania systemów zarządzania.
3. Jakie Pani Prezes zna dobre praktyki związane z zapewnieniem pacjentom bezpieczeństwa, które można by było wprowadzić w Polsce?
W kontekście zapewnienia pacjentom większego bezpieczeństwa rekomendujemy wprowadzenie do systemu prawnego pojęcia porady diagnostycznej jako świadczenia medycznego bezpośrednio wpływającego na wzrost jakości procesu diagnostyczno-terapeutycznego. Porada ta powinna być udzielana przez specjalistów diagnostyki laboratoryjnej i stanowiłaby, w opinii Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych, olbrzymie wsparcie dla lekarza i dla pacjenta. Chcielibyśmy, żeby porady diagnostycznej udzielali przede wszystkim diagności ze specjalizacją, bo to oni mają największa wiedzę w danej specjalizacji. Wdrożenie porady stanowiłoby olbrzymie wsparcie dla lekarza i dla pacjenta. Diagnosta laboratoryjny w przypadku pojawienia się na przykład niepokojących wyników, mógłby dodatkowo zlecić badania bez konieczności czekania na zlecenie lekarskie. Diagnosta mógłby udzielać takiej porady zarówno pacjentowi, który ma wykonywane badania w trybie ambulatoryjnym, jak również mógłby pomagać lekarzowi poprzez udział w zespołach terapeutycznych, które są organizowane w szpitalu. Chcemy być wsparciem dla lekarza i partnerem w procesie diagnozy i leczenia. Takie rozwiązanie to przykład, jak efektywnie możemy wykorzystać szeroką wiedzę diagnostów, zdobytą na studiach medycznych i w ramach kształcenia podyplomowego. Jestem przekonana, że takie rozwiązanie zdecydowanie skróci ścieżkę diagnostyczną pacjentów, zwłaszcza tych ambulatoryjnych, skazanych obecnie na wizyty u lekarza w celu uzyskania skierowania na badania, interpretacji wyników, ewentualnie kolejnego skierowania w celu poszerzenia diagnostyki. Podkreślenia wymaga, że diagności laboratoryjni wnoszą istotny wkład we współpracę z przedstawicielami innych zawodów medycznych. Aktywne włączenie diagnostów laboratoryjnych w pracę zespołów multidyscyplinarnych, również z udziałem pacjentów, może przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa pacjenta. Opieka zdrowotna skoncentrowana na pacjencie wymaga zwrócenia uwagi na pracę zespołową. Efektywna współpraca , która wymaga doskonałej komunikacji, wyraźnego podziału ról i obowiązków, przyczyni się bez wątpienia, potwierdzają to badania prowadzone na świecie, do poprawy jakości opieki oraz zmniejszenia ryzyka popełnienia błędu. Konieczne jest także wzmocnienie kompetencji, tak by nadążać za coraz większym stopniem złożoności systemu sytemu opieki zdrowotnej i rosnącymi wymaganiami dotyczącymi kwalifikacji personelu medycznego. Dlatego w mojej opinii szczególnie ważne będzie wzmocnienie systemów kształcenia kadr medycznych poprzez uaktualnienie programów edukacyjnych dotyczących bezpieczeństwa pacjenta min. kształcące w zakresie minimalizacji wystąpienia infekcji poprzez poprawę kontroli zakażeń. W ramach kształcenia podyplomowego, edukacji medyków w zakresie zasad i koncepcji bezpieczeństwa pacjentów (adaptacja zawodowa, szkolenie umiejętności komunikacji interpersonalnych w zespołach, szkolenie w zakresie postępowania w sytuacjach kryzysowych). Bardzo istotne wydaje się wzmocnienie procedur związanych z prawidłową identyfikacją pacjenta.
4. Jak ocenia Pani Prezes rolę Koalicji na rzecz Bezpieczeństwa Szpitali w kontekście poprawy warunków bezpieczeństwa w szpitalach?
Koalicja na rzecz Bezpieczeństwa Szpitali, która została powstała w 2021 roku, ma istotną rolę do spełnienia w zakresie promowania i zachęcania szpitali do korzystania z bezpiecznego sprzętu medycznego. Równie ważne jest stworzenie i przyznawanie certyfikatu „Bezpieczny szpital to bezpieczny pacjent”. To gwarancja wysokich standardów bezpieczeństwa w placówkach. Fakt, że tak wiele publicznych instytucji, samorządów zawodowych, instytutów i towarzystw naukowych objęło projekt patronatem podkreśla wagę podejmowanych przez Koalicję działań. Jest mi niezmiernie miło, że dołączając w styczniu do Rady Ekspertów Koalicji będę mogła dzielić się wiedzą w zakresie obszarów związanych z medycyną laboratoryjną, bezpieczeństwem i jakością w placówkach medycznych oraz kwestiami zarządzania w systemie ochrony zdrowia.
5. Jakie standardy z punktu widzenia diagnostów laboratoryjnych są ważne dla zapewnienia bezpieczeństwa personelowi medycznemu i pacjentom?
Nadanie jakości i bezpieczeństwu w opiece zdrowotnej strategicznego znaczenia w wieloletniej perspektywie, realizowanej poprzez wdrażanie systemów zarządzania jakością w medycznych laboratoriach diagnostycznych. W tym zakresie rekomendujemy uaktualnienie standardów jakości MZ i akredytacyjnych CMJ uwzględniających obszar medycyny laboratoryjnej. Ale obszar bezpieczeństwa odnosimy także do bezpieczeństwa pacjentów i bezpieczeństwa medyków. Zwracamy też uwagę, że system rejestracji zdarzeń niepożądanych i system kompensacji szkód na pacjencie powinny być możliwie transparentne, a jednocześnie nie paraliżować systemu ochrony zdrowia. Odpowiednie zadbanie o pacjenta, który uległ zdarzeniu niepożądanemu, powinno być podstawowym elementem dobrze funkcjonującego systemu ochrony zdrowia. Z drugiej strony wiele procedur medycznych, w tym związanych z medycyną laboratoryjną, może skutkować powstawaniem takich zdarzeń niepożądanych, które powinny być usystematyzowane. Takie rozwiązania powinny każdorazowo być wypracowywane w drodze szerokiego konsensusu. Dla bezpieczeństwa pacjenta należy stworzyć normy minimalnego zatrudnienia dla wszystkich zawodów medycznych.
6. Jakie są najważniejsze wyzwania w systemie opieki zdrowotnej w 2024 roku?
W perspektywie krótkoterminowej Krajowa Rada Diagnostów Laboratoryjnych już w sierpniu 2023 r. przyjęła stanowisko, w której wskazywała kluczowe rekomendacje. W stanowisku wskazywaliśmy zarówno najważniejsze wyzwania w systemie opieki zdrowotnej, ale także w obszarze dla nas szczególnie istotnym tj. medycyny laboratoryjnej. Z punktu widzenia samorządów medycznych i systemu opieki zdrowotnej istotne jest dziś przywrócenie respektowania zasad współpracy z parterami społecznymi w ramach procesu legislacyjnego. Szereg projektów aktów prawnych kierowanych był dotychczas kierowana przez Ministerstwo Zdrowia do zaopiniowania przez KRDL w terminach, które de facto uniemożliwiały wypracowanie stanowiska przez kolegialny organ samorządu zawodowego, jakim jest Rada. Narusza to ustawowe prawo Rady do opiniowania projektów aktów prawnych z zakresu ochrony zdrowia. W przypadku bardzo wielu projektów uzasadnienie skrócenia terminu na zajęcie stanowiska miało charakter pozorny i raczej wskazywało na brak właściwej koordynacji prac w Ministerstwie, niż faktyczne wystąpienie nagłej i nieprzewidzianej okoliczności. Co jeszcze gorsze, ten permanentny pilny tryb działania stosowany był przez Ministerstwo także w stosunku do projektów, przed których wydaniem Minister Zdrowia zobligowany jest do uprzedniego zasięgnięcia opinii KRDL. Jako samorząd diagnostów w swoich stanowiskach wyrażaliśmy stanowczy sprzeciw wobec naruszania ustawowych zasad oraz dobrych obyczajów we współpracy pomiędzy Ministerstwem i Radą. W obszarze medycyny laboratoryjnej wskazujemy na konieczność nowelizacji ustawy o medycynie laboratoryjnej. Dotychczasowy okres obowiązywania ustawy pozwolił na zidentyfikowanie przepisów, które wymagają zmiany oraz zagadnień, które powinny zostać włączone do ustawy. Deklarujemy gotowość podjęcia roboczej współpracy z Ministerstwem w wypracowaniu takiego projektu. Istotne dla całego systemu jest również podjęcie prac legislacyjnych dotyczących badań genetycznych oraz uregulowanie kwestii postępowania z materiałem biologicznym, dostępności do wyników badań genomu oraz zgody pacjenta na tego typu badania – tak, by jakość wykonywanych badań była zagwarantowana, a materiał biologiczny oraz informacje o genomie pacjentów nie trafiały niepożądane ręce. Kolejną rekomendacją jest powołanie Zespołu w AOTMiT dotyczącego kontraktacji badań laboratoryjnych mających na celu dalsze szczegółowe raportowanie. Jest to rekomendacja zbieżna z treścią uchwały VI Krajowego Zjazdu Diagnostów Laboratoryjnych, który w zakresie finansowania świadczeń z diagnostyki laboratoryjnej w systemie ochrony zdrowia wskazał na konieczność podjęcia aktywnych działań w celu wyceny badań laboratoryjnych i określeniu jednolitych cen, co może stanowić podstawę bezpośredniej kontraktacji badań laboratoryjnych.